Mừng thọ – Nghi thức nhân văn

Lễ mừng thọ đã trở thành một nét đẹp trong văn hóa ứng xử của người Việt trong mỗi dịp đầu Xuân hoặc vào đúng ngày sinh. Mừng thọ là một nét đẹp văn hoá truyền thống của dân tộc Việt Nam ta bởi nó thể hiện sự tôn trọng, tấm lòng hiếu thảo cũng như sự kính trọng của con cháu đối với các bậc cao niên…

Trong cách phụng dưỡng cha mẹ già ngày xưa có việc mừng sinh nhật và ăn mừng thượng thọ.
Trong ngày sinh nhật của cha hoặc mẹ, con cái làm tê lễ cha mẹ, rồi bày ra một tiệc ăn mừng có mời những người thân đến tham dự. Những gia đình nào có cha mẹ già đến 70-80 tuổi mà nhà sung túc về tiền của lãn con cháu, thì làm lễ mừng thọ cho cha mẹ gọi là lễ “Thượng thọ”.

Lễ “Thượng thọ” có thể bắt đầu từ lúc 60 tuổi gọi là thượng thọ lục tuần, lúc 70 tuổi là thượng thọ thất tuan; lúc 80 tuổi là thượng thọ bát tuần, 90 tuổi là thượng thọ cửu tuần và tròn 100 tuổi thì ăn mừng lớn – gọi là bách tuế hay bách niên giai lão.

Khả năng tổ chức mừng thọ cũng tuỳ hoàn cảnh chứ không có quy định bó buộc.

Những gia đình có điều kiện có thể làm lễ tế sống. Ông bà cha mẹ được mời ngồi chính giữa, cho con cháu đến chúc mừng dâng rượu. Câu đối, trướng treo khắp nhà con cháu tố chức liên hoan ăn uống, cỗ bàn phải có bánh chưng, rượu thịt.

Nêu làm lễ tế sống thì tố chức ở đình làng, gọi là bái tạ thần hưu, có nghĩa là tạ ơn thánh thần đã phù hộ cho cha mẹ sống lâu.

Lễ tế có người xưng lễ, chúc rượu, con cháu theo thứ tự lễ bái lạy. Chỉ lạy hai lạy, chứ không lạy bốn lạy như người đã khuất.

Con cháu mỗi người dâng chén rượu mừng thọ, như là dâng quả đào, gọi là bàn đào chúc thọ. Việc này do điển tích bà Tây Vương Mẫu ngày xưa hiến vua Hán Vũ Đế mấy quả đào tiên, có nói rằng ăn quả đào ấy thì được trường thọ.

Ngày nay, hình thức có thay đổi ít nhiều, nhưng thường là con cháu mua nhiều tặng vật mừng cha mẹ,
gọi là đồ dưỡng già như là chăn, áo ấm… và tổ chức tiệc ăn mừng trọng thể tại nhà hàng hoặc tại nhà có mời đông đảo những thân bằng quyến thuộc của gia đình .

Trân trọng người cao tuổi còn là trân trọng kho kinh nghiệm sống được tích luỹ qua bao năm tháng.
Người được mừng thọ không phải là người có chức, quyền lợi gì mà chỉ là người được hưởng tuổi “Trời cho”,được cái đặc ân mà người xưa thường gọi là “Thiên tước”.

Khi người già có mặt trong nhà thì con cháu thấy đó là cái phúc đức, là một kho kinh nghiệm sổng để lưu truyền lại. Việc tổ chức mừng thọ là báo hiếu, là mừng cha mẹ, ông bà còn sống đê mình bày tỏ sự biêt ơn cha mẹ đã nuôi mình khôn lớn.

Gia đình có người cao tuổi được coi là đại hồng phúc. Con cháu được mừng thọ ông bà, cha mẹ là được thêm niềm vui, niềm tự hào. Chính vì vậy, việc tố chức mừng thọ là một nét đẹp văn hoá đáng trân trọng. Các cụ được quan tâm sẽ phấn khởi vì thấy rằng đã cổ lai hy vẫn không bị đối xử lạnh nhạt.

Mừng thọ cũng là cách giáo dục, răn dạy con cháu bổn phận ăn ở có trước có sau vối người đời, với xa hội.