Chùa Thiên Mụ – Cổ Tự Xứ Huế

Tọa lạc trên đồi Hà Khê thuộc tả ngạn sông Hương, cách trung tâm thành phố Huế khoảng 5km về phía Tây, chùa Thiên Mụ là một điểm đến tâm linh nổi tiếng của xứ Huế. Cùng với kiến trúc xinh đẹp và cổ kính, những câu chuyện tâm linh huyền bí được về ngôi chùa càng thu hút sự tò mò của khách du lịch.

Lịch sử chùa Thiên Mụ

Thiên Mụ là ngôi chùa được xây dựng sớm nhất ở thành phố Huế. Lịch sử kể rằng, khi vào làm Trấn thủ xứ Thuận Hóa kiêm Trấn thủ Quảng Nam, chúa Nguyễn Hoàng – vị chúa Nguyễn đầu tiên của Đàng Trong đã đích thân đi xem xét địa thế để chuẩn bị cho cơ đồ mở mang cơ nghiệp, xây dựng giang sơn cho dòng họ Nguyễn. Trong một lần cưỡi ngựa dọc bờ sông Hương ngược lên đầu nguồn, chúa Nguyễn Hoàng bắt gặp một ngọn đồi nhỏ bên dòng sông Hương tên là Hà Khê. Nhận thấy thế đất giống như hình một con rồng đang quay đầu nhìn lại nên năm 1601, chúa đã cho xây dựng một ngôi chùa trên đồi, quay mặt ra sông Hương và đặt tên là Thiên Mụ.

Cũng trong thời gian này, người dân địa phương kể rằng thường thấy một bà lão mặt áo đỏ quần lục xuất hiện trên đồi và nói với mọi người rằng: Rồi đây sẽ có một vị chân chúa đến xây chùa để tụ linh khí, làm bền long mạch cho nước Nam hùng mạnh. Chính vì thế, việc chúa Nguyễn Hoàng xây dựng chùa như bắt nhịp với lòng dân nên chúa rất được người dân ủng hộ.

Năm 1862, vì mong có con nối dõi, vua Tự Đức – vị vua thứ 4 của triều Nguyễn đã đổi tên chùa thành Linh Mụ, có nghĩa là Bà mụ linh thiêng vì sợ tên Thiên Mụ phạm đến Trời (Thiên có nghĩa là Trời). Tuy nhiên, sau năm 1869, người dân được sử dụng cả hai tên Thiên Mụ và Linh Mụ để gọi ngôi chùa.

Kiến trúc chùa Thiên Mụ

Chùa Thiên Mụ chính thức khởi lập năm Tân Sửu (1601), đời chúa Tiên – Nguyễn Hoàng.

Dưới thời chúa Quốc -Nguyễn Phúc Chu (1691-1725) theo đà phát triển và hưng thịnh của Phật giáo xứ Đàng Trong, chùa được xây dựng lại quy mô hơn. Năm 1710, chúa Quốc cho đúc một chiếc chuông lớn,nặng tới trên hai tấn, gọi là Đại Hồng Chung, có khắc một bài minh trên đó. Đến năm 1714, chúa Quốc lại cho đại trùng tu chùa với hàng chục công trình kiến trúc hết sức quy mô như điện Thiên Vương, điện Đại Hùng, nhà Thuyết Pháp, lầu Tàng Kinh, phòng Tăng, nhà Thiền… mà nhiều công trình trong số đó ngày nay không còn nữa. Chúa Quốc còn đích thân viết bài văn,khắc vào bia lớn (cao 2m60,rộng 1m2) nói về việc xây dựng các công trình kiến trúc ở đây,việc cho người sang Trung Quốc mua hơn 1000 bộ kinh Phật đưa về đặt tại lầu Tàng Kinh, ca tụng triết lý của đạo Phật, ghi rõ sự tích Hòa thượng Thạch Liêm – người có công lớn trong việc giúp chúa Nguyễn chấn hưng Phật giáo ở Đàng Trong. Bia được đặt trên lưng một con rùa đá rất lớn, trang trí đơn sơ nhưng tuyệt đẹp.

Với cảnh đẹp tự nhiên và quy mô được mở rộng ngay từ thời đó, chùa Thiên Mụ đã trở thành ngôi chùa đẹp nhất xứ Đàng Trong. Trải qua bao biến cố lịch sử, chùa Thiên Mụ đã từng được dùng làm đàn Tế Đất dưới triều Tây Sơn (khoảng năm 1788), rồi được trùng tu tái thiết nhiều lần dưới triều các vua nhà Nguyễn.

Năm 1844, nhân dịp mừng lễ “bát thọ” của bà Thuận Thiên Cao Hoàng hậu (vợ vua Gia Long, bà nội của vua Thiệu Trị), vua Thiệu Trị kiến trúc lại ngôi chùa một cách quy mô hơn: xây thêm một ngôi tháp bát giác gọi là Từ Nhân (sau đổi là Phước Duyên), đình Hương Nguyện và dựng 2 tấm bia ghi lại việc dựng tháp, đình và các bài thơ văn của nhà vua.

Tháp Phước Duyên

Tháp Phước Duyên là một biểu tượng nổi tiếng gắn liền với chùa Thiên Mụ. Tháp cao 21 m, gồm 7 tầng, được xây dựng ở phía trước chùa vào năm 1844. Mỗi tầng tháp đều có thờ tượng Phật. Bên trong có cầu thang hình xoắn ốc dẫn lên tầng trên cùng, nơi trước đây có thờ tượng Phật bằng vàng. Phía trước tháp là đình Hương Nguyện, trên nóc đặt Pháp luân (bánh xe Phật pháp, biểu tượng Phật giáo.Pháp luân đặt trên đình Hương Nguyện quay khi gió thổi).

Trận bão năm 1904 đã tàn phá chùa nặng nề. Nhiều công trình bị hư hỏng, trong đó đình Hương Nguyện bị sụp đổ hoàn toàn (nay vẫn còn dấu tích). Năm 1907, vua Thành Thái cho xây dựng lại, nhưng chùa không còn được to lớn như trước nữa. Hai bên tháp có hai nhà tứ giác, đặt hai tấm bia đời Thiệu Trị. Sâu vào bên trong là hai nhà lục giác, một nhà để bia và một nhà để quả chuông đúc đời chúa Nguyễn Phúc Chu.

Qua nhiều đợt trùng tu lớn nhỏ, ngoài những công trình kiến trúc như tháp Phước Duyên, điện Đại Hùng, điện Địa Tạng, điện Quan Âm… cùng bia đá, chuông đồng, chùa Thiên Mụ ngày nay còn là nơi có nhiều cổ vật quý giá không chỉ về mặt lịch sử mà còn cả về nghệ thuật. Những bức tượng Hộ pháp, tượng Thập Vương, tượng Phật Di Lặc, tượng Tam Thế Phật… hay những hoành phi, câu đối ở đây đều ghi dấu những thời kỳ lịch sử vàng son của chùa Thiên Mụ.

Trong khuôn viên của chùa là cả một vườn hoa cỏ được chăm sóc vun trồng hàng ngày. Ở đó, hòn non bộ của vị tổ nghề hát tuồng Việt Nam là Đào Tấn được đặt gần chiếc xe ô tô – di vật của cố Hòa thượng Thích Quảng Đức để lại trước khi châm lửa tự thiêu để phản đối chính sách đàn áp Phật giáo của chế độ Ngô Đình Diệm năm 1963.

Cuối khu vườn là khu mộ tháp của cố Hòa thượng Thích Đôn Hậu, vị trụ trì nổi tiếng của chùa Thiên Mụ, người đã cống hiến cả cuộc đời mình cho những hoạt động ích đạo giúp đời.

Sự tích lời nguyền oán tình duyên

Không chỉ nổi tiếng bởi kiến trúc cổ kính, uy nghiêm, chùa Thiên Mụ còn gắn liền với những câu chuyện tâm linh huyền bí. Khi chúa Nguyễn cai trị ở Đàng Trong, tư tưởng “cha mẹ đặt đâu con ngồi đó” vẫn còn bó chặt. Chuyện kể rằng, thời đó có một cô gái gia đình quan lại giàu có và chàng trai mồ côi, đói rách yêu nhau. Vì cha mẹ cấm cản, hai người đã rủ nhau đến bến thuyền Mụ (trước chùa Thiên Mụ) tự vẫn. Nhưng trớ trêu, khi người con trai chết thì người con gái dạt vào bờ và được người dân cứu sống. Nàng bị ép lấy một vị quan giàu có. Thời gian qua mau, cô gái dần quên đi mối tình xưa và vui sống cuộc đời vinh hoa phú quý. Oan hồn chàng trai dưới sông đợi người yêu mãi không thấy nên oán hận và nguyền tất cả những đôi trai gái nào yêu nhau đến chùa đều tan vỡ.

Tuy nhiên, theo chia sẻ của một sư thầy đang tu hành trong chùa Thiên Mụ, trước đây do chùa có nhiều cây cối xanh tốt nên các đôi tình nhân đến chùa thường lợi dụng để làm chuyện ô uế. Chính vì thế, người dân đã dựng nên những câu chuyện để giữ sự thanh tịnh cho ngôi chùa.

Trải qua hơn 4 thế kỷ, chùa Thiên Mụ vẫn lặng lẽ soi mình bên dòng sông Hương

Trải qua hơn 4 thế kỷ, lời nguyền xưa vẫn còn được truyền miệng, có người không tin nhưng cũng có người tin không dám đến chùa. Tuy nhiên, có một thực tế là lời nguyền này đã khiến ngôi chùa càng trở nên huyền bí và thu hút khách thập phương tò mò, tìm đến. Ngày nay, chùa Thiên Mụ cổ kính vẫn lặng lẽ soi mình bên dòng sông Hương xinh đẹp và trở thành điểm đến không thể thiếu của khách du lịch tại Huế.